Tóm tắt kết quả đề tài cấp bộ "Xây dựng bộ chỉ số về thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid - 19"

03/12/2024

Loại đề tài:

Cấp Bộ

Chủ nhiệm đề tài:

Hồ Ngọc Châm

Thời gian thực hiện:

6/2023 – 9/2024

Tổ chức chủ trì:

Viện Xã hội học

Mục tiêu nghiên cứu:

Nghiên cứu, xây dựng bộ chỉ số về thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid-19 tại Việt Nam nhằm phục vụ Chương trình trọng điểm cấp Bộ xây dựng bộ chỉ số đảm bảo an sinh quốc gia.

Phương pháp

nghiên cứu:

Ba phương pháp chính được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm: phương pháp phân tích tài liệu, phương pháp nghiên cứu định lượng và phương pháp nghiên cứu định tính. Nhiệm vụ sử dụng phương pháp phân tích tài liệu dựa trên các tài liệu trong nước và ngoài nước liên quan đến nội dung thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid – 19 cũng như các chỉ tiêu đo lường liên quan đến dịch bệnh Covid – 19. Về phương pháp nghiên cứu định lượng, nhiệm vụ thực hiện phỏng vấn bằng bảng hỏi với 250 cá nhân là đại điện của hộ gia đình, trong độ tuổi từ 18- 60.

thuộc xã Tân Lập, huyện Đan Phượng, Thành phố Hà Nội và xã Phú Lương, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh. Các nội dung phỏng vấn tập trung tìm hiểu tác động của dịch bệnh Covid – 19 đến khía cạnh việc làm, sinh kế hộ gia đình; việc học tập của những thành viên trong hộ gia đình trong độ tuổi đi học; khía cạnh chăm sóc sức khỏe của các thành viên trong gia đình; những biện pháp của hộ gia đình nhằm ứng phó và thích ứng, vượt qua giai đoạn dịch bệnh; những chương trình hỗ trợ cho hộ gia đình bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh do chính quyền địa phương và các tổ chức, cá nhân triển khai; đánh giá sự hài lòng của người dân với các biện pháp mà chính quyền triển khai trong thời gian diễn ra dịch bệnh; các biện pháp chủ động phòng ngừa dịch bệnh truyền nhiễm của hộ gia đình sau thời gian dịch bệnh. Bên cạnh đó, nhiệm vụ tiến hành phỏng vấn sâu 10 trường hợp trường hợp là cán bộ lãnh đạo tại địa phương nhằm tìm hiểu ảnh hưởng của dịch bệnh Covid – 19 đến địa phương và sự chuẩn bị về nguồn nhân lực, tài chính và các nguồn lực khác nhằm ứng phó và thích nghi với dịch bệnh Covid – 19 của địa phương; các biện pháp triển khai của địa phương nhằm thích ứng linh hoạt, an toàn với dịch bệnh. Phương pháp tham vấn chuyên gia theo 2 giai đoạn (4 chuyên gia ở giai đoạn 1 và 22 chuyên gia ở giai đoạn 2) được thực hiện nhằm đánh giá tầm quan trọng của các chỉ tiêu đo lường trong bộ chỉ số thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid – 19.

Tóm tắt kết quả/

phát hiện chính:

Chỉ số đo lường sự thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid 19 là một chỉ số tổng hợp, được đo lường thông qua một hệ thống các chỉ số đơn thuộc các nhóm chỉ số thành phần khác nhau của sự thích ứng xã hội. Việc xây dựng khung phân tích, từ đó xác định chỉ số tổng hợp về thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid – 19 được dựa xuất phát từ khái niệm nghiên cứu và 5 cách tiếp cận chính bao gồm tiếp cận tổng thể, hệ thống, phát triển xã hội, phát triển bền vững và chu trình quản trị rủi ro.

Bộ chỉ số tổng hợp về thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid – 19 bao gồm 17 chỉ số đơn, 6 nhóm chỉ số thành phần và được phân tổ theo 2 giai đoạn là giai đoạn chuẩn bị sẵn sàng các nguồn lực và giai đoạn quản lý, ứng phó với dịch bệnh. Các chỉ số đơn được xây dựng và lựa chọn nhằm đo lường sự thích ứng ở các khía cạnh xã hội cơ bản bao gồm y tế, lao động việc làm, giáo dục và thông tin truyền thông. Chỉ số tổng hợp về thích ứng xã hội với Covid – 19 không chỉ phản ánh sự chuẩn bị sẵn sàng các nguồn lực với dịch bệnh và quản lý, ứng phó khi dịch bệnh xảy ra mà còn tính đến các yếu tố phản ánh nguy cơ lây nhiễm của dịch bệnh (các yếu tố môi trường) cũng như hiệu quả của công tác quản trị rủi ro.

Bộ chỉ số về thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid – 19 được xây dựng dựa trên những nguyên tắc chung trong việc xây dựng bộ chỉ số và theo 5 bước cơ bản bao gồm xây dựng khung phân tích, xác định các biến số để xây dựng, thu thập thông tin, tính toán chỉ số và lấy ý kiến chuyên gia để hoàn thiện bộ chỉ số. Các chỉ số được xây dựng đảm bảo tính đơn giản, dễ hiểu, dễ tiếp cận và có thể đo lường được. Các chỉ số cũng được xây dựng dựa trên tham khảo kinh nghiệm quốc tế và kế thừa tối đa những chỉ số thống kê hiện hành của Việt Nam. Các chỉ số được xây dựng cũng đã phản ánh kịp thời thực tiễn xã hội gắn với bối cảnh dịch bệnh.

Bộ chỉ số đã được tính toán thử nghiệm ở cấp độ quốc gia và cấp độ tỉnh/ thành phố cho số liệu 3 năm 2020 – 2021 – 2022 là giai đoạn dịch bệnh Covid – 19 bắt đầu xuất hiện và có những diễn biến phức tạp với 4 đợt dịch bùng phát ở Việt Nam. Kết quả tính toán thử nghiệm cho thấy chỉ số tổng hợp về thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid – 19 với 2 nhóm chỉ số thành phần, 17 chỉ số đơn đã phản ánh kết quả thích ứng phù hợp với tình hình thực tế trên phạm vi quốc gia và tại Hà Nội, Bắc Ninh. Các kết quả cho thấy năm 2020, mức độ thích ứng xã hội với dịch bệnh là cao nhất trên phạm vi quốc gia và tại 2 địa phương. Đây là cũng thời điểm Việt Nam có sự chuẩn bị sẵn sàng về các nguồn lực và có những biện pháp mạnh mẽ để ngăn chặn và dập dịch. Tình hình dịch bệnh trong giai đoạn này chưa diễn biến phức tạp vì vậy công tác quản lý và ứng phó với dịch bệnh trong giai đoạn này được tổ chức tốt, từ đó cho thấy khả năng thích ứng xã hội với dịch bệnh ở mức độ cao. Tuy nhiên, sang năm 2021 khả năng thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid – 19 cả ở cấp độ quốc gia và cấp độ địa phương giảm. Lý do là điểm số ở nhóm chỉ số về quản lý và ứng phó với dịch bệnh giảm nhanh bởi số ca mắc và số ca tử vong do Covid – 19 ngày càng tăng nhanh, trong khi đó điểm số về nhóm chỉ số về sự chuẩn bị sẵn sàng các nguồn lực để ứng phó với dịch bệnh vẫn duy trì như năm 2020. Từ kết quả tính toán thử nghiệm cho thấy sự chuẩn bị sẵn sàng các nguồn lực của Việt Nam và Hà Nội, Bắc Ninh nhằm thích ứng với dịch bệnh chỉ đáp ứng được khi dịch bệnh chưa diễn ra phức tạp. Khi dịch bệnh có dấu hiệu diễn biến phức tạp hơn và quy mô lây lan nhanh hơn, tỉ lệ nhiễm bệnh và tử vong tăng, sự chuẩn bị sẵn sàng các nguồn lực là chưa đủ để đáp ứng công tác quản lý và ứng phó với dịch bệnh.

Khuyến nghị:

Đề xuất, kiến nghị đối với Ban chủ nhiệm chương trình

Bộ chỉ số thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid – 19 đã được xây dựng theo các nguyên tắc chung mà chương trình đặt ra vì thế ban chủ nhiệm chương trình cân nhắc sử dụng kết quả của nhiệm vụ “Xây dựng Bộ chỉ số về thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid - 19” làm căn cứ bổ sung các chỉ tiêu đo lường cho Bộ chỉ số đảm bảo an sinh quốc gia.

Đề xuất, kiến nghị đối với Chính phủ

Chính phủ cần quan tâm tới việc thu thập thông tin về thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid - 19 dựa trên cơ sở các gợi ý của nhiệm vụ về các chỉ số cần thiết và quan trọng.

Đề xuất, kiến nghị đối với các Bộ, ban ngành

Các Bộ ban ngành có thể sử dụng các chỉ số đơn để tính toán, đánh giá thích ứng xã hội với dịch bệnh Covid - 19 đang diễn ra như thế nào ở từng nhóm chỉ số thành phần cụ thể, đặc biệt là nhóm chỉ tiêu đo lường sự sẵn sàng các nguồn lực để ứng phó với dịch bệnh. Các Bộ ban ngành cũng có thể bổ sung thu thập thông tin với các chỉ số đơn và nhóm chỉ số thành phần thuộc giai đoạn “chuẩn bị sẵn sàng các nguồn lực” phù hợp với nội dung quản lý của Bộ, Ban ngành Đồng thời, cần có cơ chế phối hợp giữa các Bộ ban ngành trong việc trao đổi, thống nhất các dữ liệu liên quan đến thích ứng xã hội với các dịch bệnh có khả năng xảy ra trong tương lai.

Đề xuất, kiến nghị ở cấp tỉnh

Cấp tỉnh căn cứ theo yêu cầu của Chính phủ và các Bộ Ban ngành cấp trên phân công cho các bộ phận chịu trách nhiệm thu thập thông tin, tổng hợp dữ liệu và tính toán chỉ số về thích ứng xã hội với đại dịch, trong đó ưu tiên chú trọng thu thập thông tin với các nhóm chỉ số trong giai đoạn chuẩn bị sẵn sàng các nguồn lực. Tiến hành công bố thường xuyên các kết quả từ nhóm chỉ số thành phần về chuẩn bị sẵn sàng các nguồn lực nhằm đánh giá mức độ có thể thích ứng và phục hồi nếu dịch bệnh X xảy ra trong tương lai, từ đó sớm nhận diện những vấn đề cần phải khắc phục để luôn đảm bảo tình trạng sẵn sàng ứng phó với dịch bệnh, giảm thiểu tối đa các tác động tiêu cực của dịch bệnh.

 

Các tin cũ hơn.............................

    Nội dung đang được cập nhật