Viện Xã hội học (IOS) thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (VASS) có tiền thân là Ban Xã hội học được thành lập năm 1977. Với 40 năm phát triển và hội nhập, Viện Xã hội học là nơi quy tụ những nhà nghiên cứu hàng đầu trong lĩnh vực Xã hội học. Ngoài việc nghiên cứu, tư vấn, xuất bản, Viện còn tham gia đào tạo, giảng dạy tại Học viện Khoa học xã hội và nhiều cơ sở đào tạo khác trong và ngoài nước.
Năm 1977, trong bối cảnh đất nước đã được thống nhất, Ban Xã hội học được thành lập. Những ngày đầu, số lượng cán bộ nghiên cứu chỉ dừng lại ở con số chưa tới 10 người và được quy tụ từ nhiều ngành khoa học khác nhau như Văn học, Sử học, Kinh tế học, Toán học… hầu hết chưa được đào tạo chuyên môn Xã hội học. Những khó khăn về trình độ chuyên môn cũng như cơ sở vật chất được khắc phục để triển khai những nghiên cứu ban đầu. Năm 1978, Ban Xã hội học đã được Nhà nước giao nhiệm vụ nghiên cứu đề tài Những khía cạnh xã hội của vấn đề nhà ở thuộc Chương trình nghiên cứu khoa học trọng điểm cấp Nhà nước 26-01. Đây là lần đầu tiên phương pháp xã hội học được sử dụng trong nghiên cứu về một vấn đề cơ bản trong cuộc sống người dân - vấn đề nhà ở. Kết quả nghiên cứu đã tạo cơ sở dữ liệu cần thiết cho lĩnh vực thiết kế nhà ở và quy hoạch đô thị, đưa vào giảng dạy đại học. Nghiên cứu cũng đã cung cấp luận chứng khoa học cho chính sách xoá bỏ từng bước chế độ bao cấp về nhà ở trong thời kỳ này.
Qua 40 năm, Viện Xã hội học đã trải qua nhiều bước phát triển với sự trưởng thành vượt bậc, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ Đảng, Nhà nước giao phó. Cơ cấu tổ chức của Viện, hệ thống phòng ban chuyên môn và chức năng được thay đổi phù hợp với yêu cầu mới đặt ra trong nghiên cứu. Có thể tóm tắt quá trình phát triển của Viện Xã hội học qua các giai đoạn chính như sau:
Giai đoạn 1977 - 1987: Bước đầu tìm hiểu và xây dựng lực lượng
Giai đoạn 1987 - 2007: Nghiên cứu Xã hội học phục vụ sự nghiệp Đổi mới toàn diện đất nước
Giai đoạn 2007 - 2017: Nghiên cứu xã hội học phục vụ quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế và phát triển bền vững đất nước
Viện Xã hội học